TV Most

Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena Banata, Bačke i Baranje, u Novom Sadu, 25. novembra 1918. donela je odluku o prisajedinjenju Vojvodine Kraljevini Srbiji.

Srpska vojska 15. septembra 1918. probila je Solunski front. Usledilo je oslobađanje Srbije, okončano pobednosnim stupanjem srpskih trupa u Beograd 1. novembra, odnosno oslobođenjem prestonice.

Paralelno, Bugarska je kapitulirala 29. septembra, Turska 30. oktobra, Austrougarska 3. novembra.

Dvojna monarhija se raspadala, pokreti za osamostaljenje oglašavali su se širom dotadašnje države Habzburga, među Česima i Slovacima, Južnim Slovenima, Italijanima, Mađarima, najviše, među Srbima. 

Pojedini delovi dotadašnje Dvojne monarhije proglasili su otcepljenje, kao Čehošlovačka 28. oktobra. U Zagrebu je 29. oktobra proglašeno stvaranje tzv. Države Slovenaca, Hrvata i Srba, koja nije zaživela.

Srbi na prostoru Srema, Banata, Bačke, i drugde na prostoru dotadašnje k und k monarhije, oduševljeno očekuju oslobođenje, ističu srpska znamenja, slike kralja Petra, srpske zastave. Stvaraju se Narodni odbori, lokalne garde ili straže, pošto se aparat Austrougarske raspada, s ciljem obezbeđenja elementarne sigurnosti.

Sa jedne strane organizuje se prihvat srpskih vojnika koji se vraćaju iz zatočeništva, sa druge poziva se srpska vojska da što pre pređe Savu i Dunav.   

Ranog popodneva 3. novembra, srpska vojska prelazi u Banat, sa konačnim ciljem zaposedanja prostora do linije Bela Crkva Vršac Temišvar, i deset kilometara istočno.

Iz Šapca, 4. novembra, pripadnici Drinske divizije prelaze u Srem, ulaze u Klenak, potom u Mitrovicu. Zemun je oslobođen 5. novembra. Sledila su izviđačka odeljenja srpske vojske upućena put Rume, Mitrovice, Inđije. U Rumi je već postojala organizovana srpska vlast na čijem čelu se nalazio dr Žarko Miladinović. 

Tokom 7. novembra srpske trupe zaposedaju Surčin, Bečmen, Jakovo, Dobanovce, Jarak, Mitrovicu, Buđanovce, Rumu, Vrdnik, Irig, Inđiju. Drinska divizija dobila je naređenje da oslobodi Srem i prostor prema zapadu, do linije Osek, Bosanski Brod.

Iz Sremskih Karlovaca, konjički eskadron Dunavske divizije 9. novembra ulazi u Petrovaradin. Odatle, ta formacija 9. novembra oslobađa Novi Sad. Ulasku trupa pod vođstvom majora Vojislava Bugarskog, istina, prethodio je te noći dolazak poručnika Boška Pavlovića, sa grupom, iz zatočeništva. On je tokom noći zauzeo ključne, strateške, pozicije u gradu, uoči ulaska majora Bugarskog.

Pančevo je oslobođeno 8. novembra, 17. Bečkerek (od 1935. Petrovgrad) i Kikinda. Sombor i Subotica oslobođeni su 13. novembra. U Somboru je prethodno osnovano Narodno veće Srba i Bunjevaca, a u Subotici Bunjevačko-srpski narodni odbor. Baranju je srpska vojska oslobodila 14. novembra.

U Novom Sadu, prvaci nacionalnog pokreta Srba i drugih pristalica pripajanja Srbiji, organizuju ne samo privremenu lokalnu vlast, već i predstavničko telo sa namerom određenja daljeg statusa prostora Vojvodine.

Zasednje Velike narodne skupštine Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena Banata, Bačke i Baranje 25. novembra 1918. održavano je u zgradi "Grand hotela Majer", kasnije preimenovanom u "Sloboda". 

Skupštinu je sačinjavalo 757 poslanika izabranih u svim delovima Vojvodine u skladu s proglasom Srpskog narodnog odbora od 17. novembra. U principu, nastojalo se da svaki poslanik zastupa hiljadu građana. Među poslanicima, nalazilo se 578 Srba, 84 Bunjevca, 62 Slovaka, 21 Rusin, šestoro Nemaca, tri Šokca, dva Hrvata i jedan Mađar. Među poslanicima bilo je sedam osoba ženskog pola, uglavnom sa prostora Bačke.

Kao najstariji, zasedanje Skupštine otvorio je Jovan Hranilović, inače unijatski sveštenik, poznati spisatelj. 

Zasedanje je predvodio dr Ignjat Pavlas, advokat, znameniti nacionalni radnik Srba u Novom Sadu. 

Jakov Jaša Tomić, poznati pisac i političar, pročitao je odluke Skupštine kojima je proglašeno prisajedinjenje Vojvodine Kraljevini Srbiji. 

Prisutna je bila i delegacija Sremaca. Prethodnog dana u Rumi, pod rukovodstvom Žarka Miladinovića, na Velikom narodnom zboru, Srem je već proglasio pripajanje Srbiji. 

Donete su pritom i odluke o obrazovanju privremenih organa uprave. Na čelo Narodne uprave za Banat, Bačku i Baranju, u svojstvu vlade, izabran je dr Joca Lalošević. Na čelno mesto Velikog narodnog saveta, odnosno Skupštine, izbran je Slavko Miletić.

Jaša Tomić naglasio je tada: "Mi najpre treba da obučemo srpsku košulju, jer nam je bliža, a tek onda da se zaodenemo jugoslovenskim ogrtačem" (…) "Srbija ovenčana slavom iz balkanskih i Prvog  svetskog rata i nepriznata Država Slovenaca, Hrvata i Srba skrpljena od delova  Austrougarske nikako ne mogu biti ravnopravi činioci ujedinjenja" (…) "Od srca ćemo u Jugoslaviju, ali naš put tamo vodi samo preko Beograda. Ako ne nađemo u Jugoslaviji Srbiju i Crnu Goru nemamo u Jugoslaviji drugo tražiti!"

Poslanici Velike narodne skupštine Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena Banata, Bačke i Baranje jednoglasno su glasali da se Vojvodina priključi Kraljevini Srbiji. 

Nema nikakve dileme da su odluke Velike narodne skupštine u Novom Sadu, od 25. novembra 1918. godine, bile plod vekovnih težnji Srba sa prostora Vojvodine za oslobođenjem i priključenjem Srbiji. 

Ukidanje Vojvodine obrazovane 1848. na Majskoj skupštini u Sremskim Karlovcima, koju je bečki dvor ukinuo 1861. (Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat) tamošnji Srbi nikada nisu prihvatli. Postojalo je isto tako sećanje na davnašnje privilegije koje je Srbima darovao bečki dvor još krajem 17. veka.

Usledilo je 1. decembra 1918. u Beogradu, proglašenje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, čime su ciljevi oslobođenja i ujedinjenja, kako se tada verovalo, ostvareni. 

Položeni venci povodom Dana prisajedinjenja Vojvodine Kraljevini Srbiji

Polaganjem venaca na Trgu slobode u Novom Sadu obeležena je 105. godišnjica održavanja Velike narodne skupštine i odluke o prisajedinjenju Vojvodine Kraljevini Srbiji.

Kraj spomene-ploče postavljene na zgradi u kojoj je Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena donela tu istorijsku odluku, venac su u ime  Pokrajinske vlade i predsednika Igora Mirovića položili pokrajinski sekretar za kulturu, javno informisanje i odnose sa verskim zajednicama Dragana Milošević, pokrajinski sekretar za visoko obrazovanje i naučnoistraživačku delatnost Zoran Milošević i pokrajinski sekretar za energetiku, građevinarstvo i saobraćaj Ognjen Bjelić.

Delegacija Pokrajinske vlade položila je i venac kraj spomenika političaru i novinaru Jaši Tomiću, koji je 25. novembra 1918. godine, kao jedan od lidera Srba u nekadašnjoj Austrougarskoj, na Velikoj narodnoj skupštini pročitao odluku o prisajedinjenju, rekavši da se Vojvodina priključuje Kraljevini Srbiji kao jedinstvenoj državi "koja svojim dosadašnjim radom i razvitkom ujemčava slobodu, ravnopravnost i napredak u svakom pravcu".

Zoran Milošević je istakao da se danas obeležava važan datum kojim je davne 1918. godine, još na svežim humkama ratnika i sa idejom slobode, građeno jedno moderno društvo.

"Ideja slobode ponovo je aktuelna, kao i ideja zajedništva, dok smo stvarali zajedničku državu. I danas ih čuvamo kroz bogatstvo kulturnih i obrazovnih institucija, kao i ekonomskim napretkom Srbije", rekao je Milošević.

Istakao je da je važno da se podsetimo koji su motivi stvarali ovu zemlju, ali isto tako da se danas i sutra borimo za vredosti koje su je održale, a to je pre svega multietnički koncept, posvećenost zajedničkim ciljevima i napredak. 

"Srbija ne može da stoji i čeka da to neko drugi uradi, zajedno možemo sve", poručio je Milošević.

Na Trgu slobode venac od lovorovog lista na spomen-ploču položio je gradonačelnik Novog Sada Milan Đurić, a vence su položile i delegacije Nacionalnog saveta bunjevačke nacionalne manjine i Udruženja potomaka ratnika Srbije od 1912. do 1920. godine.

Izvor: T a n j u g